کلاستروفوبیا چیست؟

کلاستروفوبیا یا ترس از فضاهای بسته، یکی از انواع فوبیاهای روانی است که افراد مبتلا به آن از حضور در محیط‌های محدود یا بسته مانند آسانسور، تونل‌ها، اتاق‌های کوچک و حتی هواپیماهای پر از مسافر هراس دارند. این ترس می‌تواند به‌طور جدی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و عملکرد روزانه‌اش را مختل کند. کلاستروفوبیا می‌تواند هم از نظر روان‌شناسی و هم از لحاظ فیزیولوژیکی در فرد بروز کند و برای درمان آن باید به بررسی علل و نشانه‌های آن پرداخته شود.

علل کلاستروفوبیا

کلاستروفوبیا به‌طور دقیق هنوز به‌طور کامل درک نشده است، اما می‌توان علل مختلفی را برای بروز آن در نظر گرفت. این علل ممکن است ژنتیکی، محیطی یا تجربی باشند.

• تجربیات منفی در کودکی: بسیاری از افراد مبتلا به کلاستروفوبیا ممکن است در دوران کودکی خود تجربه‌های منفی و ترسناک از فضاهای بسته یا موقعیت‌های مشابه داشته باشند. این تجربه‌ها می‌توانند به‌طور ناخودآگاه به یک ترس دائمی تبدیل شوند.
• تروما یا آسیب‌های روانی: افرادی که در گذشته تحت تأثیر حوادث تروما و آسیب‌های روانی قرار گرفته‌اند، ممکن است به‌ویژه در مواجهه با فضاهای بسته احساس اضطراب شدید کنند. مثلاً اگر فردی در یک حادثه مانند زمین‌لرزه یا حادثه رانندگی در محیط بسته گرفتار شده باشد، ممکن است این حادثه ترس از فضاهای بسته را ایجاد کند.

نشانه‌های کلاستروفوبیا

کلاستروفوبیا با مجموعه‌ای از نشانه‌ها و علائم اضطرابی همراه است که می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:

• احساس تنگی نفس: در مواجهه با فضاهای بسته، افراد مبتلا به کلاستروفوبیا ممکن است احساس تنگی نفس، افزایش ضربان قلب و حتی گاهی اوقات خفگی کنند.
• تعریق زیاد: یکی دیگر از علائم شایع این فوبیا، تعریق شدید به‌ویژه در دست‌ها، صورت یا سایر نقاط بدن است که در پاسخ به ترس از فضای بسته رخ می‌دهد.
• احساس بی‌قراری و اضطراب: افراد مبتلا به کلاستروفوبیا ممکن است در شرایط خاص دچار اضطراب و بی‌قراری شدید شوند و احساس کنند که نمی‌توانند از فضای بسته خارج شوند.

تشخیص کلاستروفوبیا

تشخیص کلاستروفوبیا معمولاً توسط روان‌شناسان و متخصصان بهداشت روان صورت می‌گیرد. این تشخیص به‌طور عمده بر اساس تاریخچه پزشکی فرد، علائم رفتاری و احساسی که او تجربه می‌کند، و مصاحبه‌های روان‌شناختی انجام می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است نیاز به آزمایشات روان‌شناسی یا ارزیابی‌های رفتاری برای تشخیص دقیق‌تر باشد. در صورت مشاهده علائم فوق در فرد و نگرانی‌های مربوط به ترس از فضاهای بسته، توصیه می‌شود که به یک متخصص روان‌شناسی مراجعه شود.

درمان کلاستروفوبیا

درمان کلاستروفوبیا بستگی به شدت فوبیا و ویژگی‌های فردی بیمار دارد. این درمان‌ها معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های روان‌شناختی و گاهی دارویی هستند. برخی از روش‌های رایج درمان کلاستروفوبیا عبارتند از:

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): یکی از مؤثرترین روش‌های درمان فوبیا، درمان شناختی-رفتاری است که هدف آن تغییر افکار منفی و رفتارهای اضطرابی فرد است. در این درمان، فرد می‌آموزد که به ترس‌های خود مواجه شود و آنها را کنترل کند.
• درمان مواجهه‌ای: در این روش، فرد به‌طور تدریجی با موقعیت‌های ترسناک خود مواجه می‌شود تا به تدریج ترس‌های خود را کاهش دهد. این مواجهه ممکن است به صورت تصویری (مواجهه ذهنی) یا واقعی باشد.

پادکست‌های روان‌شناسی دکتر شقایق درویشی

دکتر شقایق درویشی، روان‌شناس برجسته، پادکست‌های روان‌شناسی متنوعی را برای آگاهی و آموزش افراد در زمینه‌های مختلف روان‌شناسی، از جمله اختلالات فوبیایی و اضطرابی منتشر کرده است. این پادکست‌ها به‌ویژه در زمینه‌های کلاستروفوبیا، درمان‌های شناختی-رفتاری و مدیریت اضطراب، راهنمایی‌های علمی و کاربردی را ارائه می‌دهند. در این پادکست‌ها، دکتر درویشی به‌طور علمی به علل و درمان کلاستروفوبیا پرداخته و افراد را با روش‌های مقابله با ترس‌های مختلف آشنا می‌کند. این پادکست‌ها به‌ویژه برای افرادی که به دنبال راهکارهای عملی برای غلبه بر فوبیاهای خود هستند، بسیار مفید و آموزنده است.